Etkin dinleme hayatımızın her evresinde bilinçli ya da bilinçsiz kullandığımız iletişim becerilerinden biridir. Etkin dinleme yaparken çocuklarımızın bize sorunlarını anlatmaları için kapıları kırarcasına çalmalarını beklemeden, kapı aralayıcılar kullanarak (Bu konuyu konuşmak ister misin?, seni anlıyorum çünkü ben de buna benzer bir olay yaşamıştım….) onları durumu anlatmaya teşvik etmeliyiz ve daha sonra susarak onları dikkatle dinlediğinizi göstermeli, en önemlisi de çocuğun bize verdiği mesajları iyi anlayıp ona yansıtmalıyız. (………….. şeklinde düşünüyorsun, doğru mu? Peki ne hissediyorsun?). Bu noktada biz büyüklerin unutmaması gereken, bu yaşlarda hissedilen duyguların değişken olduğudur. Kızgınlığın, öfkenin geçeceğini hatırlamalı ve verilen tepkilerdeki şifreleri doğru çözümleyebilmeliyiz.
Çocuğun söylediği “Senden nefret ediyorum!” gibi bir cümle çoğu zaman “ödevimi yapmak istemiyorum” demek olduğunu anlayabilmeliyiz.
Etkin dinlemede, çocuğa kabul edildiği mesajını vererek sorunlarını anlatıp bu sorunlara yine kendisinin çözüm bulması için onu cesaretlendirmeliyiz.
Sen iletileri” yerine “ben iletileri” tercih etmeliyiz. Çünkü “sen iletileri” kişiyi savunmacı bir tutuma yöneltir ve bilinçaltına “yap” denileni “yapma” olarak yollayabilir. “Çok çikolata yiyorsun” denildiğinde, çocuk sorunu çözmek için değil, kendini savunmak için harekete geçer. “ben iletileri” kullanıldığında ise kişinin savunmaya geçmesi gerekmez. “Ben iletileri” ile çocuğa hangi davranışın kabul edilemez bir davranış olduğu, bu davranışının bizde yol açtığı duygu ve bu davranışının bizim hayatımızın hangi yönünü aksattığı iletilir. Çikolatayı günde 2 den fazla yediğinde bu beni korkutuyor. Çünkü fazla çikolata zararlı. Dişlerin çürüyebilir, hasta olabilirsin…
Sorun çözümlerinde kullanabileceğimiz daha düzenli bir yol ise literatürde 6 basamak da tamamlanıyor.
- Basamak, Sorunu Tanımlama: bu noktada çocukları dinleyerek, tam olarak neler olduğunu ve isteklerini anlamaya çalışın. Etkin dinleme kullanılarak onun düşüncelerini özetleyin.
- Basamak, Çözümler Üretme: birlikte beyin fırtınası yaparak, çözümün farklı yollarını düşünün. Bunları not edebilirsiniz.
- Basamak, Çözümleri Değerlendirme: Birlikte düşündüğünüz sonuçların iyi ve kötü yönlerini tartışın.
- Basamak, En İyi Çözüme Karar Verme: Fikrini sorun, kararsız ise konuyla ilgili verilmesi gereken sizce doğru kararı paylaşın.
- Basamak, Kararın Nasıl Uygulanacağını Belirleme: nasıl uygulayacaksınız nerede gibi ayrıntıları değerlendirin.
- Basamak, Değerlendirme İçin Çözümün Uygulanışını İzleme.
Bu adımları sırasıyla kullanmak ilk bakıldığında “aman bir de sıra mı izlenecek” dense de günlük işlerimizi yaparken ya da bir proje hazırlarken genellikle kullandığımız bir yöntemdir. Etkin dinleme tekniklerini, ben dilini iş arkadaşlarımızı dinlerken uygulayabiliyorsak neden çocuğumuz için bunu yapmayalım?
