İletişimin temelini oluşturan sorun çözme ile her yerde karşılaşıyoruz. Evde, işte, sokakta insanlarla beraberiz ve zaman zaman sorunlar yaşıyoruz. Bu sorunları farklı şekillerde çözmeye çalışıyor ve çocuklarımıza da örnek oluyoruz.

Çocuklarımız bizlerle doğdukları andan itibaren iletişim kurmaya başlar, araştırmalar çocukların anne karnında ebeveyni ile iletişim kurduğunu söylüyor. Bu iletişim çocuklarımızın hayatını şekillendiriyor. Bizlerin sorunları çözmede kullandığımız yöntemler de çocuklarımızın sorun çözmede kullandıkları yöntemlerle çoğu zaman aynı. Peki çocuklar ne gibi sorunlar yaşıyor ? Bunları nasıl çözümlüyor?

Davranış Bilimleri Enstitüsünün geçtiğimiz günlerde yaptığı bir incelemede çocukların karşılaştıkları sorunların en yaygın olanlarını kıskançlık, ders çalışma, öfke ve akran zorbalığı olduğunu söylemektedir. Bu sorunlar çocuklarımızın hayatında derin yaralar açabiliyor. Bu sorunları çözümlerken ise genelde ailesinde ya da çevresinde gördüğü sorun çözme metotlarını kullanıyor. Çocuklarımıza iyi örnek olarak veya hayata farklı bakmasını sağlayarak sorun çözme konusunda yardımcı olabiliriz.

 

  • Çocuklara hayata nasıl bakacağını bizler öğretiriz. Bazı ebeveynler hayata siyah-beyaz bakmayı öğretir çocuklarına. Ya doğrular vardır hayatta ya da yanlışlar. Yanlış yaparsanız bu kötüdür her zaman, doğru yaparsan da ödülü hak edersiniz. Bazı ebeveynler ise siyahın beyazın yanında grinin tonlarını da görmeyi öğretir çocuklarına. Siyah ders çıkarabildiğin sürece çok da kötü değildir aslında. Hatalar büyütür çocukları da, büyükleri de diyebilir. Hayatın farklı tonlarını çocuklarımıza gösterebilmeliyiz. “Ya kaybet ya da Kazan” (Sen kazan-ben kaybedeyim ya da sen kaybet- ben kazanayım) anlayışı yerine “Kaybeden yok” anlayışı ile hayata daima olumlu bakabilmeli çocuklarımız. Bu anlayış, kendi sorunlarına kendi çözümlerini bulmalarının sorumluluğunu kabul etmeleri için çocukları yüreklendirmektedir.

  • Olumlu Çocuk Yetiştirme Modeli olarak adlandırılan geçtiğimiz yıllarda da çok söz edilen modelin mantığı günümüz NLP nin ilk basamaklarından biridir. Çocukların özsaygılarını kırmadan daha etkili iletişim kurmaları için, çocuklarımıza neleri yapmamaları yerine neleri yapmaları gerektiğini söylemeliyiz. Olumsuz davranışın vurgulanması çocuğun bilinçaltına aslında “yapma” dediğimiz davranışı “yapmasını” söyler. Bunun yerine çocuklarımıza neleri yapmaları gerektiğini söyleyerek olumlu davranışı vurgulayabiliriz. Bunun çoğu zaman zor olduğunu biliyorum fakat hayatın rutinleri arasına girdiğinde anlamadan bazı sorunların çözümlendiğini göreceksiniz. “Koşma!” demek yerine yürümesini söylemek sanırım çocukların fazla direnç göstermeden alışabilecekleri durumlar yaratır.

 

  • Sorun çözme becerisinin kazanılmasında özellikle 4 yaş kadar erken bir dönemde çocukların uygun bir eğitimle problem çözücü düşünme biçimini kazanabileceği belirtilmektedir.

 

  • Aşırı koruyucu ebeveynler çocuklarının sorun çözme becerisini olumsuz etkilemektedir. Çocuğa çözecek sorun bırakılmaması ilerleyen yaşlarda küçük bir sorun karşısında çocuğun çaresizliğe düşmesine sebep olmaktadır. Ailede çözülmesi gereken sorunlar hakkında doğru çözüm için cesaretlendirici konuşmalar yapılması gerekmektedir. Fakat sorun kimin ise çözüm de ona bırakılmalıdır.

 

  • Ailede yaşanan karşılıklı problemlerin çözümü çocukları etkilemektedir. Ciddi çatışmalar olan ailelerin çocuklarının psikososyal temelli problem çözme becerisi puan ortalamaları arasında anlamlı bir fark bulunamamıştır. Bu da gösteriyor ki problem çözemeyen ailelerde yetişen çocukların da problem çözme beceririnde sıkıntılar olabilir.

 

  • Anne-baba olarak bizler dinleme becerilerimizi de geliştirmeliyiz. Dinlenmesi gereken sözleri olan sadece bizler değiliz. Bunun için öncelikle iletişim engellerini tanımalı ve çocukla iletişim kurarken bunlardan kaçınmalıyız. Anne-baba çocuğu konuşmaya teşvik etmeli (örneğin, bu konuyu konuşmak ister misin?), ve daha sonra susarak onu dikkatle dinlediğini göstermeli ve en önemlisi de “etkin dinleme” ye geçmelidir. Etkin dinleme, çocuğa kabul edildiği mesajını vererek sorunlarını anlatıp bu sorunlara yine kendisinin çözüm bulması için onu cesaretlendirir.

 

 

Kaynakça
– Shure, M. B. Thınkıng Chıld. Pocket Books, New York, 1994.

– Shure, M. B., & Spivack, G. Interpersonal problem solving as a mediator of behavioral adjustment in preschool and kindergarten children. Journal of Applied Developmental Psychology, 1980,1, 29–43.

-McKim, B. J., Weissberg, R. P., Cowen, E. L., Gesten, E. L., & Rapkin, B. D. A comparison of the problem-solving ability and adjustment of suburban and urban third-grade children.American Journal of Community Psychology, 1982,10(2).

-Kenç, M. Kişilerarası SorunÇözme. Milli Eğitim Dergisi, Ankara, 2004. Sayı 161.